راهنمای شبمانی در کوه: از چادر زدن تا مقابله با سرما

مقدمه

شبمانی در ارتفاع، چالشی بزرگ برای هر کوهنوردی است. شرایط سخت آب‌وهوایی، کاهش سطح اکسیژن، سرمای شدید و خستگی می‌توانند سلامت و جان شما را به خطر بیندازند. اما با رعایت نکات فنی، استفاده از تجهیزات کامل کوهنوردی و داشتن آمادگی می‌توان این تجربه را به یکی از لذت‌بخش ‌ترین بخش‌های کوهنوردی تبدیل کرد. در این مطلب به بررسی نکات کلیدی برای شبمانی در ارتفاع خواهیم پرداخت و همچنین راهنمایی‌هایی در زمینه لوازم کوهنوردی و کمپینگ ارائه خواهیم کرد.

چادر را در مسیر باد نصب نکنید

یکی از اشتباهات رایج کوهنوردان تازه‌کار نصب چادر در جایی است که باد مستقیماً به آن می‌وزد. این موضوع نه‌تنها باعث وارد آمدن فشار زیاد به بدنه چادر می‌شود، بلکه تعادل حرارتی داخل چادر را نیز مختل کرده و سرمای شدید را وارد فضای داخلی می‌کند. در ارتفاعات بالا، وزش باد می‌تواند خطرناک باشد و حتی موجب کندن چادر از زمین یا پاره شدن آن شود. اگر مجبور شدید در منطقه‌ای بادگیر چادر بزنید، از تجهیزات فنی کوهنوردی مانند میخ فلزی چادر، طناب مهار، و سنگ‌های بزرگ برای محکم کردن چادر استفاده کنید. جهت چادر را به گونه‌ای تنظیم کنید که درِ آن پشت به باد قرار گیرد. در مناطق برفی، دیواری از برف در مقابل چادر بسازید تا باد را منحرف کند. این کار نقش عایق طبیعی را نیز ایفا می‌کند.

برف را مستقیم ننوشید

هرگز نباید برف را مستقیماً به دهان بگذارید یا بجوید، حتی اگر بسیار تشنه هستید. برف بسیار سرد است و دمای بدن شما را به سرعت کاهش می‌دهد. همچنین بدن مجبور است برای ذوب کردن برف انرژی حرارتی زیادی مصرف کند که این موضوع می‌تواند باعث خستگی زودهنگام و هیپوترمی (افت دمای بدن) شود. برای ذوب کردن برف، از اجاق‌های مخصوص کوهنوردی استفاده کنید. بهتر است درون ظرف کمی آب گرم بریزید و سپس به‌تدریج برف اضافه کنید. این کار هم بازدهی سوخت را بالا می‌برد و هم زمان پخت را کاهش می‌دهد. اضافه کردن کمی شکر، پودر نوشیدنی، چای یا حتی یک قرص الکترولیت باعث جذب بهتر آب توسط بدن می‌شود.

غذاهای چرب مصرف نکنید

هضم غذا در ارتفاع بالا دشوارتر از سطح دریاست. علت این موضوع، کاهش میزان اکسیژن و فعالیت کمتر آنزیم‌های گوارشی است. به همین دلیل مصرف غذاهای چرب که هضم سختی دارند، ممکن است باعث نفخ، حالت تهوع، و حتی مسمومیت غذایی خفیف شود. به جای چربی‌های سنگین، از منابع انرژی سبک‌تر مانند کربوهیدرات‌های ساده یا پروتئین‌های قابل جذب  استفاده کنید. غذاهایی که با آب جوش سریع آماده می‌شوند، گزینه‌هایی عالی برای کمپینگ و شبمانی هستند.

کیسه‌خواب مناسب ارتفاع تهیه کنید

کیسه‌خواب شما در ارتفاع، پناهگاه دوم شما پس از چادر است. انتخاب کیسه‌خوابی که برای شرایط چهار فصل و دمای زیر صفر طراحی شده باشد، اهمیت بالایی دارد. دمای Comfort و Limit کیسه خواب را به‌دقت بررسی کنید. توصیه می‌شود دمای  Comfort کیسه خواب شما حداقل ۵ درجه کمتر از دمای واقعی محیط باشد. در ارتفاعات بالا، عایق پر عملکرد بهتری از الیاف مصنوعی دارد؛ اما در صورت رطوبت، پر عملکرد خود را از دست می‌دهد. پس اگر احتمال رطوبت بالا وجود دارد، از کیسه‌خواب‌های الیاف مصنوعی یا ضد‌آب استفاده کنید. همچنین استفاده از زیرانداز کیسه خواب در این مواقع بسیار توصیه می‌شود.

ارتفاع زدگی را جدی بگیرید

ارتفاع زدگی، یکی از شایع‌ترین مشکلات شبمانی در کوهستان است. این وضعیت ناشی از کاهش میزان اکسیژن در ارتفاع بالا و افزایش سریع ارتفاع است. علائم آن شامل سردرد، سرگیجه، بی‌خوابی، تهوع و گاهی توهم است. در صورت نادیده گرفتن این علائم، ممکن است به ورم مغزی یا ریه منجر شود که تهدیدی جدی برای جان فرد است. بهترین راه مقابله با ارتفاع زدگی، صعود تدریجی و خوابیدن در ارتفاعی پایین‌تر از جایی است که در طول روز در آن کوه‌پیمایی کرده‌اید. مصرف زیاد آب، تنفس عمیق، پرهیز از فعالیت سنگین در روز اول شبمانی و در موارد شدید، مصرف داروهای تجویزی با مشورت پزشک پیشنهاد می‌شود.

منبع نور و باتری یدک

تاریکی شب در کوهستان بسیار مطلق و خطرناک است. داشتن یک هدلامپ ضدآب با نور قوی برای حرکت در شب یا مواقع اضطراری ضروری است. هدلامپ‌های حرفه‌ای حالت نور قرمز نیز دارند که برای حفظ دید شبانه و کاهش مصرف باتری مناسب است. باتری‌های یدک باید در داخل کیسه خواب یا نزدیک بدن قرار گیرند تا در سرمای زیاد، شارژ آن‌ها کاهش نیابد.

لباس و تجهیزات خیس را جدا نگهدارید

لباس‌ها و وسایل خیس، دشمن شماره یک خواب راحت در ارتفاع هستند. آن‌ها با تبخیر رطوبت خود، گرمای محیط را جذب کرده و دمای داخلی چادر یا کیسه‌خواب را پایین می‌آورند. به‌هیچ‌وجه لباس خیس را داخل کیسه‌خواب نبرید؛ اگرچه ممکن است فکر کنید بدن آن را خشک می‌کند، اما رطوبت دمای بدن شما را به خطر می‌اندازد. بهتر است لباس‌ها را در یک کیسه ضدآب یا پلاستیکی بزرگ بگذارید و آن را در قسمت ورودی چادر یا داخل کوله‌ پشتی کوهنوردی ضد آب قرار دهید. اگر لباسی باید خشک شود، آن را در یک کیسه نازک و ضد نشت در ته کیسه‌خواب نزدیک پا نگه دارید تا با گرمای بدن خشک شود، بدون تماس مستقیم با پوست.

محل چادر باید خشک باشد

یکی از اصول اولیه کمپینگ کوهستانی انتخاب صحیح محل چادر است. منطقه باید صاف، بدون شیب، به‌دور از خطر ریزش سنگ، بهمن یا جریان آب باشد. اگر در برف چادر می‌زنید، ابتدا با پا یا بیل مخصوص، برف را فشرده کرده و سطح زمین را یکدست کنید. این کار از فرورفتن چادر یا ریزش آن در طول شب جلوگیری می‌کند. چادر را در نزدیکی لبه پرتگاه، داخل دره‌های تنگ یا مسیر عبور آب نصب نکنید. در طول شب، تغییرات آب‌وهوایی مانند ذوب شدن برف یا ریزش ناگهانی می‌تواند چادر را تهدید کند. وسایل کوهنوردی مانند کلنگ، بیل، و GPS در بررسی مکان مناسب چادر نقش مؤثری دارند.

وسایل اضطراری باید در دسترس باشند

ممکن است در میانه شب طوفان شود، چادر پاره شود، یا حتی به کمک فوری نیاز پیدا کنید. در این شرایط، دسترسی سریع به وسایل ضروری مثل چراغ، چاقوی چندکاره، نقشه، سوت نجات، جعبه کمک‌های اولیه، و رادیو نجات حیاتی است. این وسایل را در جیب مخصوص چادر، کنار کیسه‌خواب یا در کوله‌ پشتی کوهنوردی در دسترس قرار دهید. کوله پشتی کوهنوردی با محفظه‌های تفکیک‌شده و دسترسی سریع بهترین انتخاب برای چنین شرایطی است. همچنین یک سیستم روشنایی ثابت (مثل چراغ چادری آویزان) در چادر داشته باشید تا در لحظه نیاز، به‌سرعت بتوانید موقعیت را کنترل کنید.

غذا را قبل از تاریکی آماده کنید

وقتی خورشید در ارتفاعات غروب می‌کند، دما به‌سرعت افت می‌کند و شرایط برای پخت‌وپز سخت می‌شود. همچنین دید کم، خطر ریختن آب جوش، گم‌کردن وسایل یا سوختن غذا را بالا می‌برد. توصیه می‌شود پیش از تاریکی غذا را آماده کنید تا هم از نور طبیعی بهره ببرید و هم انرژی خود را حفظ کنید. همراه داشتن لوازم کمپینگ سبک، اجاق گاز جیبی و ظرف‌های تاشو فرایند پخت‌وپز را راحت‌تر می‌کند.

هرگز تنها شبمانی نکنید

تنها بودن در ارتفاعات، خطرات بی‌شماری دارد. اگر بیمار شوید، سقوط کنید، یا تجهیزاتتان آسیب ببیند، نجات شما بدون کمک دیگران دشوار خواهد بود. حتی باتجربه‌ترین کوهنوردان نیز توصیه می‌کنند در برنامه‌های انفرادی، شبمانی به‌صورت تنها انجام نشود. در صورت اجبار به شبمانی انفرادی حتماً با دوستان یا تیم پشتیبانی در تماس باشید. از تجهیزات ارتباطی مانند تلفن ماهواره‌ای، یا رادیو بی‌سیم استفاده کنید. موقعیت چادر، زمان تقریبی بیدار شدن و حرکت فردا را به دیگران اطلاع دهید. استفاده از نرم‌افزارهایی مانند Google Location Sharing نیز می‌تواند مفید باشد.

جمع‌بندی

شبمانی در ارتفاع نه‌تنها بخشی از چالش‌های کوهنوردی است، بلکه نیازمند آمادگی فیزیکی، روانی و تجهیزاتی خاص است. رعایت نکات بالا، همراه داشتن کوله پشتی کوهنوردی استاندارد و بررسی دقیق لیست لوازم کمپینگ، مسیر شما را به سمت یک سفر حرفه‌ای و مطمئن هموار می‌کند. اگر قصد دارید در این مسیر گام بگذارید، حتماً پیش از حرکت، از راهنمای خرید لوازم کوهنوردی استفاده کنید و تجهیزات مورد نیاز را به‌درستی تهیه نمایید.